فلسفه نماز در قرآن و اسلام چيست؟

عبادت، وسيله تكامل و سعادت ماست و دستور خداوند به نماز، نوعى لطف و رحمت و راهنمايى است كه ما را به كمال مى رساند; مثلا وقتى پدر و مادر، فرزندشان را به درس خواندن امر مى كنند، به سود خود فرزند است و سعادت او را مى خواهند و اين امر از روى محبّت به فرزند است و گرنه به درس خواندن او نيازى ندارند. 

آيات و روايات، فلسفه و حكمت تشريع نماز را بيان كرده اند: 

1. ياد خدا: (وَ أَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِكْرِى )[1]; نماز را برپا دار تا به ياد من باشى. 

2. بازداشتن از گناه و زشتى ها: (إِنَّ الصَّلَوةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَ الْمُنكَر)[2]; همانا نماز ]انسان را در دنيا [از زشتى ها و گناه باز مى دارد. 

3. پاكيزگى روح: (...إِنَّمَا تُنذِرُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالْغَيْبِ وَ أَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَ مَن تَزَكَّى فَإِنَّمَا يَتَزَكَّى لِنَفْسِهِ ى وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ )[3]; ... ]تو[ تنها كسانى را كه از پروردگارشان در نهان مى ترسند و نماز برپا مى دارند، هشدار مى دهى و كسى پاكيزگى جويد تنها براى خود پاكيزگى مى جويد، و فرجام ]كارها[ به سوى خداست. 

4. يارى جستن از نماز در مسير تكامل: (وَ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَوةِ وَ إِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَـشِعِينَ )[4]; از شكيبايى و نماز يارى جوييد، و به راستى اين كار گران است، مگر بر فروتنان. 

5. پاك شدن از كبر و غرور; حضرت فاطمة(عليها السلام) مى فرمايد: (...و الصلاة تنزيهاً من الكبر...;[5]...خداوند نماز را واجب كرد تا مردم از كبر و غرور پاك شوند... . 

6. رستگارى: (قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُون * الَّذِينَ هُمْ فِى صَلاَتِهِمْ خَـشِعُونَ )[6]; به راستى كه مؤمنان رستگار شدند; همانان كه در نمازشان فروتنند. 

در حديثى آمده است: نقش نمازهاى پنج گانه براى امت من همانند نهر آب زلالى است كه از مقابل خانه آنان مى گذرد، اگر كسى روزانه پنج بار در اين نهر شستوشو كند، آيا به گمان شما باز هم بر بدن او آلودگى و پليدى خواهد ماند؟!.[7] 

و در حديثى ديگر امام باقر(عليه السلام) مى فرمايد: هنگامى كه نمازگزار به سمت قبله براى نماز مى ايستد، خداوند رحمان و رحيم به او توجه ويژه مى كند.[8] 

نماز روزانه انسان، اظهار تشكر و سپاس دائمى او از اين همه نعمت و خوبى هايى است كه خداوند به او داده است و نيز ثناگويى و تمجيد انسان از اين همه زيبايى و عظمت است كه خداوند متعال دارد. هيچ كس براى تعريف و تمجيد از يك گل زيبا كه در طبيعت روييده است به شما اعتراض نمى كند، امّا اگر زيبايى آن را نبينى، نابينايت مى شمرند و اگر ببينى و واكنش نشان ندهى و ستايش نكنى سرزنشت مى كنند كه چرا ذوق و احساس ندارى و چقدر بددلى! 

در مضمون بعضى احاديث آمده است كه: «انسان در حال نماز با خداى خود نجوا و گفتوگو مى كند و اگر انسان لذت اين گفتوگو را بچشد، هيچ گاه از حال نماز خارج نمى شود.[9] 

راستى چقدر لذت بخش است با خداى جهان آفرين به گفتوگو و مناجات پرداختن! و روحى به عظمت تمام هستى يافتن و با خداى هستى هم سخن شدن! 
-------------------------------------------------------------------------------- 

[1]. طه،آيه14. 

[2]. عنكبوت،آيه45. 

[3]. فاطر،آيه18. 

[4]. بقره،آيه45. 

[5]. محمد باقر مجلسى، بحارالانوار، ج6، ص107. 

[6]. مؤمنون،آيه1ـ2. 

[7]. محمد محمدى رى شهرى، ميزان الحكمة، ج5، ص372، حديث10259. 

[8]. همان، ص376، حديث10279. 

[9]. همان، حديث10280. 


منبع: پايگاه پرسمان  قرآني